In deze tijd van het jaar werken veel gemeenten letterlijk met man en (machinale) macht om de eikenprocessierups te bestrijden. We beschouwen deze exotische rups als een plaag. Dankzij oer-Hollands gras valt deze plaag eenvoudig en betaalbaar op een effectieve manier te bestrijden.
De eikenprocessierups komt van oorsprong vooral voor in delen van Zuid-Europa. Sinds het einde van de vorige eeuw wordt deze rups echter ook steeds vaker in Nederland waargenomen. In de zomer van 2019 was het aantal rupsen zelfs verdriedubbeld ten opzichte van het vermeende aantal in de jaren daarvoor. Eikenprocessierupsen leven vooral in gebieden waar veel eikenbomen staan. De rups ontleent haar naam aan het feit dat groepen rupsen zich op een processie-achtige manier over de bast voortbewegen.
In Nederland beschouwen we de eikenprocessierups als een plaag. Mensen en dieren kunnen veel hinder ondervinden wanneer ze in contact komen met de brandharen die deze rupsen loslaten. De rups is behaard met zo’n 700.000 microscopische brandharen. Die stoot het af zodra deze zich bedreigd voelt of wanneer een nest wordt verstoord. Wanneer die brandharen in contact komen met de huid, of wanneer ze worden ingeademd, dan kan dat bij zowel mens als dier hevig irriterende ontstekingsreacties aan huid en slijmvliezen veroorzaken. In sommige gevallen kan die reactie zelfs levensbedreigend zijn.
Blijvend probleem
De aanwezigheid van de eikenprocessierups is een probleem waar Nederland nooit meer vanaf zal komen. In ons land barst het van de eiken. Bovendien zorgen de langere en warmere periodes die we hier hebben als gevolg van de klimaatsverandering, dat de rups zich hier echt op z’n plek is gaan voelen. Daarnaast leeft de rups in de kruin van een boom wat de bestrijding ervan juist lastig en duur maakt. De slimste manier om de rups aan te pakken, is daarom door de aanwezigheid van de natuurlijke vijand van de rups te stimuleren. Dat kost minder en werkt altijd. Bovendien is de methode verantwoord in een tijd waarin duurzame methoden steeds vaker de voorkeur krijgen.
Sluipvliegen, sluipwespen en sluipvogels zijn, om verschillende redenen, dol op de aanwezigheid van de eikenprocessierups. Specifiek gaat het dan vooral om roofwantsen, loopkevers, de larven van de gaasvlieg, maar ook de kleine poppenrover, het lieveheersbeestje, de koolmees en de pimpelmees. Een deel daarvan leeft direct van het eten van de rups, een ander deel daarvan trekt juist deze processierupseters aan. De insecten en dieren gedijen het best in een omgeving met veel scherm- en vlinderbloemige planten. Ook kruidengras helpt omdat veel van de natuurlijke vijanden van de rups, hier hun energie uit de stuifmeel en/of nectar kunnen halen. Grasmengsels die zijn samengesteld om de eikenprocessierups te bestrijden, bevatten soms wel zaden voor zo’n twintig verschillende bloemen en planten. Zo is het heel aannemelijk dat u aardaker, boerenwormkruid, duizendblad, fluitenkruid, honingklaver, karwij, kervel, knoopkruid, pastinaak, margriet, rode klaver, rolklaver, roodzwenkgras, smalle weegbree, struisgras, veldlathyrus, vogelwikke, wilde peen en witte klaver in het mengsel zult aantreffen. Met behulp van zo’n mengsel wordt het perceel aantrekkelijker voor een brede variantie aan sluipdieren. Ook draagt dat bij aan de visuele aantrekkelijkheid en verkeersveiligheid. Eenmaal volledig uitgegroeid zal de grashoogte onder de 60 centimeter blijven waardoor de omgeving altijd overzichtelijk blijft.
Slim onderhouden
Het succes van de bestrijding van de eikenprocessierups met behulp van gras hangt ook af van de wijze waarop het perceel wordt onderhouden. Veel eiken waar de rups een bron van probleem zijn, staan in lanen of langs wegen. Dat betekent dat de aanwezige grasstrook vaak beperkt blijft tot de berm die, historisch gezien, vaak eentonig van karakter zijn. Door deze in te zaaien met speciale grasmengsels die bedoeld zijn om de eikenprocessierups te bestrijden, versterkt u de biodiversiteit. Van de meeste mengsels volstaat het wanneer deze in een dichtheid van 150 gram pet 100 m2 wordt verspreid. Dat kunt u het beste doen in de maanden maart, april, mei of in september of oktober. Als u het gras wilt maaien, dan doet u dat het beste wanneer het gras vochtig is. Op die manier voorkomt u dat de brandhaartjes die tussen het gras zijn gevallen, gaan verstuiven. Daarnaast is het raadzaam om het gras pas te maaien wanneer de bloemen zijn uitgebloeid. Vlak vóór of kort na de winter is dan het meest geschikte moment. Zodoende krijgen de bloemen de meeste kans om zaden te produceren en deze te verspreiden zodat de omgeving het jaar erop, nog effectiever zal zijn voor de bestrijding van de rups. Tenslotte: maai het gras niet te kort en maai grote oppervlakken niet helemaal tegelijkertijd. Sluipvliegen, sluipwespen en sluipvogels hebben beschutting nodig en kunnen grote afstanden niet overbruggen wanneer er geen bescherming is. Door stukken tijdelijk over te slaan, kunnen deze dieren van beschutting naar beschutting trekken, op weg naar de locaties waar ze de rups zullen aantreffen.
Investering waard
Problemen dien je altijd bij de bron aan te pakken. Die bron is niet persé de eik. De eikenprocessierups heeft bewezen dat het ook op andere plekken kan overleven. Bovendien creëert het massaal weghalen van eiken een ander probleem. Na de wilg is het de eik die de hoogste biodiversiteit aan insecten en mijten kent. Velen daarvan zijn, net als de eikenprocessierups, nachtvlinders. Eiken verwijderen om daarmee de eikenprocessierups hun bestaansgrond te ontnemen, zal er toe leiden dat ook andere dieren getroffen worden wat tot andere problemen kan leiden.
Overstappen op kruiden- en bloemrijk gras is dus absoluut de moeite waard wanneer u zowel de omgeving als de algehele gezondheid wilt redden. De stap is veel betaalbaarder dan een nieuwe investering in het machinepark en effectiever en veiliger dan te pogen zelfstandig de nesten weg te halen. Insecten hebben geen beschermende kleding nodig en werken dag en nacht. Voor hen is het verwijderen van de processierups zelfs iets waar hun leven, voor een groot deel, vanaf hangt. Het enige dat is vereist, is een omgeving die bescherming biedt en waar ze voldoende voeding vinden om te kunnen overleven.
