Met de aankomst van een vochtige herfst, arriveerde er nog een ander kil bericht: bijna één op de acht woningen in ons land loopt het risico om in de komende dertig jaar te verzakken. Dat zijn bijna één miljoen woningen. Om kopers van een woning op dit risico te attenderen, voert de overheid vanaf januari 2021 het zogenaamde Funderingslabel in. Na een taxatie van een woning zal dit label weergeven hoe groot de kans op verzakking is. Omdat het herstel van de fundering in de tonnen kan lopen, kan die kennis voor de verkopende partij een flinke strop betekenen. Noch het waterschap, noch de verzekering zullen namelijk bereid zijn om bij te springen.
Het probleem wordt vooral veroorzaakt door een gebrek aan water in de bodem. Vooral in de historische binnensteden in West-Nederland kan dat leiden tot verdergaande verrotting van de houten palen die hier als fundering dienen.
Om dit probleem te keren, is het belangrijk dat vocht langer op het perceel blijft. In Nederland is het aanbod van vocht niet het probleem. Voor de komende jaren voorziet het KNMI dat de neerslaghoeveelheid tijdens de winter met 7 tot 28% zal toenemen. Daarnaast verwacht het dat met elke stijging van één graad qua temperatuur, de neerslagintensiteit met 14% zal toenemen. Waar het om draait is dat we die neerslag laten infiltreren, in plaats van dat het zo snel mogelijk naar het riool wordt geleid. Water moet gemanaged wordt zodat ook in tijden van langdurige droogte, de bodem nat blijft.
Water Afvoer Drainage Infiltratie
Het waterbergend vermogen van de bodem is afhankelijk van verschillende factoren zoals de bodemeigenschappen, de klimatologische omstandigheden en de inrichting van de omgeving. Toch kan vrijwel elke perceeleigenaar helpen het tij te keren. Minder overloop vanuit de tuin naar het openbare gebied betekent dat de regenwateroverlast in het openbare gebied afneemt. Uit onderzoek is gebleken dat de oppervlakkige afstroming van voor- en achtertuinen slechts 15% is terwijl dat bij grotere tuinen nog maar 10% is. De oppervlakkige afstroming van parken schommelt zelfs tussen de 0 en 5%. Het ligt dus voor de hand dat we dus veel in deze plekken (blijven) investeren.
Kleine interventies, zoals die voorgesteld worden voor bijvoorbeeld ‘Operatie Steenbreek’, maken al een groot verschil. Wie echter de ruimte heeft, zou de aanleg van een onderhoudsarme Wadi kunnen overwegen. Een Wadi met een oppervlak dat 10% meet van dat van de verharde omgeving, biedt voldoende capaciteit om water uit de directe omgeving te verwerken en te bergen.
Klassieke wadi’s zoals we die kennen uit het Midden-Oosten, zijn niets meer of minder dan een kuil of greppel waarin water in natte tijden kan worden verzameld terwijl het in drogere tijden langzaam in de grond infiltreert. In Nederland zou dit een grote kuil met glooiende hellingen in een grasveld kunnen zijn. De meer moderne variant is er een waarbij een sleuf gevuld wordt met grind en zand met daaronder een infiltratie- of drainbuis. Door deze aan te sluiten op een groter watertransportsysteem, stijgt het verwerkingsvolume en reikt het watermanagement tot een groot gebied of perceel. Tijdens de winter helpt deze buis tevens om de hoge grondwaterstand te reguleren waardoor de overstort op het rioolsysteem minimaliseert, de kwaliteit van het oppervlaktewater verbetert en de verdroging van de omgeving wordt beperkt.
Gras is een ideale toplaag voor een wadi omdat een goede grasmat een waterdoorlatendheid heeft van 0,5m per dag. Zolang die toplaag in goede conditie verkeert, kan het helpen om in de bodem zes keer zoveel water te absorberen dan wat mogelijk is op een gemiddeld akkerbouwperceel.
Een wadi functioneert het best wanneer deze ter plekke is ingezaaid in plaats van het met zoden aan te leggen. Eenmaal gerealiseerd, is het enige punt van aandacht de voorkoming dat de toplaag verdicht.
Bewezen effect
Hoe effectief bodeminfiltratie kan zijn laten studies uit, bijvoorbeeld, Kopenhagen en Los Angeles zien. Zo is in Kopenhagen sinds 1850 de voorraad grondwater met 20% gestegen. Die stijging komt omdat ook de neerslag in de Deense hoofdstad door de jaren heen met 20% is gestegen. Volgens de onderzoekers zou de grondwatervoorraad nog veel groter kunnen zijn geweest wanneer de verstedelijking niet tot afdekking van de bodem had geleid.
Een studie in Los Angeles laat zien dat in een grasgazon met zandige bodem, door middel van de aanleg van een bergingssysteem gekoppeld aan de oprijlaan en het gazon, een afname van de oppervlakkige afspoeling van 98% kon worden gerealiseerd. Bovendien steeg, dankzij het waterbergingssysteem, de neerwaartse doorstroming naar het dieper gelegen grondwater met 37%. De onderzoekers hadden voor hun studie de testlocatie voor 50% afgedekt.
Voordat de Technische Commissie Bodem (TCB) in 2016 grotendeels werd opgeheven, pleitte dit adviesorgaan van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ervoor dat tenminste 50% van de stedelijke omgeving een onbedekt bodemoppervlak heeft. Alleen met dat oppervlak zou het mogelijk zijn om voldoende capaciteit hemelwaterafvoer via oppervlakkige infiltratie te bereiken. Hoewel 2016 uiteindelijk een bijzonder droog jaar werd, werd toen al het halen van die doelstelling als een haast onmogelijke taak gezien. De noodzaak van dat streven bleek echter in de zomer van 2019. Op 12 juli van dat jaar werd op het KNMI-neerslagstation Steenwijksmoer 133 mm regen in 24 uur gezien. Dat toonde nogmaals hoe belangrijk het is dat vocht de mogelijkheid heeft om te infiltreren.
Onlangs liet de Minister van Infrastructuur en Waterstaat weten dat deze, in lijn met adviezen bij eerdere Deltaprogramma’s, €200 miljoen beschikbaar stelt voor cofinanciering van maatregelen tegen wateroverlast.
Aan neerslag zal het in ons land nooit echt ontbreken. Wel bestaat de kans dat die komt op een moment dat we die het minste nodig hebben. Om ervoor te zorgen dat we ook in droge tijden voldoende vocht in de bodem hebben, of dat een gebrek aan vocht tot schade gaat leiden, is het daarom raadzaam om in een infiltratie-bevorderend oppervlak investeren. Gras is daarbij een verstandige keuze omdat het betaalbaar is, helpt het doel te bereiken en daarbij ook nog eens weinig onderhoud vergt.